- biuro@bajkowapolana.pl
- 533 468 782
Okres trzech lat to druga faza wczesnego dzieciństwa, czyli wiek poniemowlęcy, obejmujący drugi i trzeci rok życia. W okresie tym następuje dalszy intensywny rozwój psychoruchowy, chociaż fizyczny rozwój nie jest już tak dynamiczny.
Chociaż u dziecka trzyletniego zmieniają się proporcje ciała ponieważ szybciej postępuje wzrost przy wolniejszym przyroście wagi, to jednak wciąż jeszcze widać wyraźne dysproporcje: krótkie kończyny, zwłaszcza nogi, w stosunku do dużej głowy i dość wydłużonego tułowia. Kościec dziecka jest wrażliwy i giętki, a krzywizny kręgosłupa nie są jeszcze ustalone, stawy cechuje duża ruchomość, wiązadła stawowe są słabe i rozciągliwe. Dziecko trzyletnie ma słabą muskulaturę, a to dlatego, że włókna mięśniowe zawierają dużo wody, są wiotkie i cienkie, niezdolne do silnych i długotrwałych skurczów, wskutek czego dziecko jest niewytrzymałe na wysiłek fizyczny, męczy je jednostajna pozycja oraz monotonny i dłużej trwający ruch (Przetacznikowa, 1986).
Rozwój ruchowy jest mniej gwałtowny i szybki niż w poprzednich okresach, cechuje go względna harmonijność. Początkowo ruchy rąk i nóg są słabo skoordynowane, dziecko biegnie na całych stopach, tułów ma wyprostowany, krok krótki, z czasem następuje wydłużenie kroku, lepsza koordynacja, zanikanie przyruchów, niższe unoszenie stóp. Dziecko trzyletnie cechuje ciągła potrzeba biegania, dlatego chętnie uczestniczy w zajęciach ruchowych.
Dziecko trzyletnie jest zatem samodzielne w poruszaniu się po najbliższej okolicy.
Trzylatek jest częściowo samodzielny w zakresie samoobsługi: potrafi założyć np. spodnie, buty, umyć twarz, ręce i wytrzeć się ręcznikiem. Jest samodzielny w toalecie, poprawnie wykonuje wszystkie czynności, zgadza się na niezbędną pomoc, potrafi zachować suchość przez całą noc. Chętniej zjada posiłki, mniejsze są też skoki apetytu, potrafi lepiej żuć (F. L. Ilg, L. B. Ames, S. M. Baker, 2016). Choć w tym wieku dziecko chce samodzielnie jeść i pić, to nie potrafi uniknąć przy tym rozlewania. Mimo tego posługuje się łyżką, a nawet potrafi poprosić o widelec, żeby nadziać na niego porcję jedzenia, pije z kubka lub szklanki ze swobodą i wdziękiem.
W wieku przedszkolnym wzrasta wrażliwość poszczególnych zmysłów, szczególną rolę odgrywają tu wzrok i słuch. U dziecka trzyletniego występuje zwiększona wrażliwość na dźwięki mowy ludzkiej, jak też słuchu muzycznego. Dzieci w tym wieku interesują się muzyką, lubią jej słuchać i śpiewać proste piosenki, przy czym trzylatki upraszczają zwykle budowę harmoniczną utworu, dostosowując część motywu do jednej dominującej frazy lub motywu (Przetacznikowa, 1986). Dziecko w tym wieku nie powinno przebywać w hałasie, ponieważ wskutek silnego pobudzania komórek nerwowych nie odróżnia dobrze poszczególnych dźwięków. Dziecko trzyletnie rozpoznaje odgłosy dochodzące z przyrody
i otoczenia. Wiek przedszkolny cechuje również wzrost ostrości wzroku dzieci (Przetacznikowa, 1986). Dzieci potrafią wcześniej rozpoznać podstawowe kolory, niż poprawnie je nazywać. Trzylatki rozróżniają podstawowe barwy: czerwoną, żółtą, niebieską i zielona, ale nie zawsze używają poprawnie określeń przymiotnikowych na oznaczenie tych kolorów. Trzylatek rozróżnia podstawowe figury geometryczne, wskazuje koło, potrafi klasyfikować przedmioty według jednej wybranej cechy, np. koloru. Wczesne zwrócenie uwagi na obniżenie wrażliwości wzrokowej i słuchowej pozwoli na wykrycie i skorygowanie wad w pracy analizatora wzrokowego i słuchowego
Zabawy trzylatka są dość krótkie i proste, gdyż dziecko nie potrafi koncentrować uwagi przez dłuższy czas i szybko zmienia przedmiot swych zainteresowań. Przerywa rozpoczętą czynność, gdy zaczyna się nią nudzić. W tym wieku dominuje uwaga mimowolna, skoncentrowana na bodźcach atrakcyjnych i silnych. Stopień koncentracji uwagi
i umiejętności jej skupiania zależą nie tylko od wieku, ale w dużej mierze od indywidualnych cech dzieci, zwłaszcza od ich temperamentu (Przetacznikowa, 1986). Spostrzeżenia dzieci w wieku przedszkolnym cechuje synkretyzm, dziecko trzyletnie nie potrafi przeprowadzić szczegółowej analizy spostrzeganego obiektu, podzielić go na części, a następnie złożyć w całość, lecz to co spostrzega, ujmuje globalnie. Jednocześnie dziecko jako bystry obserwator jest w stanie zobaczyć coś, na co my nie zwracamy uwagi, wiąże się to z subiektywizmem spostrzeżeń dziecięcych. Dzieci wyodrębniają te szczegóły, które wywołują w nich określone przeżycia emocjonalne (Przetacznikowa, 1986). Inną cechą spostrzeżeń dziecięcych jest ich związek z działaniem. Dziecko trzyletnie dostrzega te przedmioty (lub cechy), które odgrywają bezpośrednią rolę w wykonywanej przez nie czynności (Przetacznikowa, 1986). Pamięć u trzylatka jest mimowolna, dziecko w tym wieku z łatwością uczy się wierszyków, rymowanek, piosenek, a nawet recytuje fragmenty ulubionych książek.
Rozwój mowy dziecka wiąże się ściśle z rozwojem myślenia, ponieważ mowa i myślenie rozwijają się na bazie wzbogacających się w toku spostrzeżeń dziecka. Typową dla trzylatka formą myślenia jest myślenie sensoryczno – motoryczne… Trzylatek nie potrafi odczytać godziny na zegarze, zna jednak słownictwo odnoszące się do relacji czasowych: rozkład dnia w domu lub przedszkolu. Dziecko dzieli wtedy czas biorąc pod uwagę istotne momenty dnia, np. pory posiłków. Dziecko trzyletnie zdobywa wiedzę na temat relacji przestrzennych, używając stwierdzeń: „Mama jest w pracy. W pracy pracuje”, chociaż tak naprawdę nie wiadomo co dziecko wyobraża sobie pod pojęciem praca (T. Brazelton, 2013).
Dziecko trzyletnie pojmuje świat konkretnie, opierając się na tym, co jest dostępne jego obserwacji (T. Brazelton, 2013). Jednak pojedyncza cecha nie wystarczy, by zaliczyć coś do danej kategorii. Ważnym odkryciem dla trzylatka jest konstatacja, że każdy jest albo chłopcem, albo dziewczynką i że istnieją między nimi różnice (T. Brazelton, 2013).
Dziecko w wieku trzech lat opanowuje dziennie średnio po 9 – 10 słów. Tworzy wiele nowych słów korzystając z powszechnych sufiksów. Trzylatek, który z początku posługuje się jedynie prostymi frazami składającymi się tylko
z rzeczownika i czasownika, z czasem nabiera umiejętności tworzenia zdania złożonego.
Dziecko w tym wieku naśladuje sposób mówienia dorosłych, stosując ten sam akcent, modulację głosu, a nawet gesty.
Trzylatek dostrzega, że za pomocą słów może nie tylko wyrażać swoje potrzeby, ale również wywierać wpływ na to co się wokół dzieje, jednak świadomość, że jego umiejętność wysławiania się jest jeszcze bardzo ograniczona budzi frustrację, która często powoduje jąkanie, zacinanie się, a nawet napady wściekłości (T. Brazelton, 2013).
Odkrywa potęgę słowa pisanego, dziecko trzyletnie rozumie, że książki opowiadają pewne historie mające początek i koniec, może rozumieć, że czarne znaczki w książce to litery, a czytanie polega na odszyfrowaniu tych liter, wie, że nie umie jeszcze czytać.
Dziecko w trzecim roku życia posiada niezwykle dużą umiejętność odtwarzania wszystkich elementów słowa. Powinno wymawiać wszystkie samogłoski ustne nosowe: a, o, e, u, i, y, ą, ę, chociaż w mowie mogą występować jeszcze odstępstwa, np. w postaci zmiany samogłosek a = o, e = a, i = y, co jest spowodowane niewykształconą sprawnością narządów artykulacyjnych. U trzylatków mogą już pojawiać się głoski przedniojęzykowo – zębowe: s, z, c, dz, a czasem przedniojęzykowo – dziąsłowe: sz, ż, cz, dż. Dziecko poprawnie wypowiada wiele głosek w izolacji pod dyktando, ale w mowie spontanicznej często zamienia je jeszcze na łatwiejsze pod względem artykulacyjnym. Charakterystyczną cechą mowy trzylatka jest zmiękczanie głosek: s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż, które wymawiane są często jak: ś, ź, ć, dź. Głoska „r” może być wymawiana jak „j” lub „k”, zamiast „f” pojawia się „ch” i odwrotnie (G. Demel, 1996).
Chwiejność uczuciowa i duża wrażliwość na zmiany w otoczeniu społecznym sprawiają, że trzylatkowi trudno jest przystosować się do np. trybu życia w przedszkolu. Z trudem podporządkowuje się normom i zasadom. Łatwiej nawiązuje kontakt z osobami dorosłymi, niż z dziećmi. Dziecko trzyletnie ma poczucie władzy, wręcz pożąda władzy i wpada we frustrację, gdy nie może jej użyć. Jednak z czasem dziecko uczy się radzić sobie z własną frustracją.
Trzylatek widzi świat przez pryzmat własnej osoby, z początku nie zwraca uwagi na uczucia innych dzieci, dlatego bez zażenowania zabiera zabawki koledze, żeby je po prostu mieć. Z czasem zaczyna rozumieć, że kolega, koleżanka też mają uczucia, trzeba te uczucia szanować, żeby zdobyć ich przyjaźń. Dziecko w tym wieku nie umie maskować uczuć
i tłumić swych przeżyć uczuciowych. Odzwierciedlają się one natychmiast w jego zachowaniu, uzewnętrzniają w ruchach i gestach, w okrzykach i słowach (M. Przetacznikowa, 1986). Dziecko nie kryje awersji do różnych obiektów np. potraw, reaguje nadmiernie nawet na słabe bodźce, np. z byle powodu płacze lub obraża się. U trzyletniego dziecka silnie manifestuje się potrzeba rozładowania emocji, poprzez mruganie powiekami, obgryzanie paznokci, dłubanie w nosie, tiki twarzy i innych części ciała, czy ssanie palca (F. L. Ilg, L. B. Ames, S. M. Baker, 2016). Trzylatek doświadcza kolejnej fali agresywnych uczuć. Jednak nie są to ataki złości jak u dwulatków, tylko agresja kierowana na innych. Za tą agresję dzieci płacą pewną cenę – jest to ból, który sprawia dziecku jego własna złość (T. Brazelton, 2013). Od trzeciego roku życia dzieci zasypiają chętniej i szybciej, jednak często się zdarza, że kiedy rodzina pogrążona jest we śnie trzylatek rozpoczyna nocne życie. Potrafi wyjść z łóżeczka i myszkować w kuchni w poszukiwaniu jedzenia lub włączyć telewizor i oglądać programy. Ta nocna aktywność jest zazwyczaj zupełnie nieszkodliwa (F. L. Ilg, L. B. Ames, S. M. Baker 2016). Około trzeciego roku życia dziecko może śnić dużo i mogą pojawić się pewne lęki, które nie powodują specjalnych wstrząsów i zazwyczaj dziecko łatwo jest uspokoić. W tym wieku dzieci zaczynają opowiadać sny.